संस्मरणः ‘छोरीभन्दा आमा तरुनी’ विरुद्ध महिलाले जुलुसै निकाले

मैले विभिन्न किसिमका लोकगीत गाएँ । तिनै गीतका आधारमा मलाई ‘स्टेज किङ’ देखि ‘सेक्सी गायक’ सम्म भनियो । वि.सं. ०१८ सालमा रेडियो नेपालको अंग्रेजी कार्यक्रममा गार्गी गुरुङले कुमार बस्नेत नेपालको ‘किङ अफ फोक सङ’ भनिन् । त्यहाँदेखि मलाई ‘किङ’ भन्न थालियो । नारायणगोपाल सांगीतिक क्षेत्रमा नआउँदैको कुरा हो यो । उनी त बल्ल ०२० सालमा निस्किएका हुन् । पछि मैले स्टेजमा गाउन थालेसँगै ‘स्टेज किङ’ भनियो । किङ, स्टेज किङ जे भने पनि त्यसमा मलाई कुनै मोह थिएन । अझ कतिपयले त अनेक थोक भन्न थाले । समाजकै कुरा टिप्दै ठेट पाराका शब्द राखेर मैले गाएका धेरै लोकगीत सुपरहिट भए । तिनै गीतका आधारमा मलाई कतिपयले यसले भल्गर गीत गाउँछ भनेर सेक्सी गायकसम्म भने । त्यसरी भन्नेहरुलाई मैले मुख थुन्न सक्ने कुरा पनि भएन । त्यस्तै आक्षेप खेप्ने गीत हो ‘छोरीभन्दा आमा तरुनी’ । यो गीत ०४८/४९ सालतिर गाएको हुँ । प्रजातन्त्र आइसकेपछिको समयमा यति त गाउन मिल्ला नि भनेर गाएको थिएँ । किनकि व्यङ्ग्य र घोचपेच त जसले पनि गरिरहेको देखिन्थ्यो । यो पनि सामाजिक व्यङ्ग्य नै थियो । कुनै पनि गीत तयार हुन थिम चाहिन्छ । यो गीत बन्नुको पछाडि पनि रमाइलो प्रसंग छ ।

  बिहेको निम्तोले गीत फुरायो

 म मनमौजी घुम्ने क्रममा धादिङको बेनीघाट गएको थिएँ । त्यहाँबाट काठमाडौं फर्कँदै गर्दा साँझ पर्न लागेको थियो । मलेखुमा आउँदा स्थानीय युवाहरुले गुरुम्म घेरे । त्यहाँ एउटा बिहे रहेछ । उनीहरुले भन्न थाले, ‘दाइ, हिँड्नुस् बिहेमा जाऔं ।’

मलाई घर फर्कन पनि हतार थियो । फेरि कसको बिहे हो, निम्तो बिनाको बिहेमा जाने कुरा पनि भएन । मैले टार्न खोजेँ, ‘ए भाइ, कर नगर । पाँच बजिसक्यो, म काठमाडौं पुग्नुपर्ने मान्छे कहाँ अब बिहेमा जानु !’ त्यही बेलामा सिँगारपटार गरेर आएका दिदीबहिनीहरु देखिए । उनीहरु सायद बिहे घरतिरै हिँडेका थिए । एकजना भाइले फ्याट्ट भने, ‘छोरीभन्दा आमा चाहिँ तरुनी भएर आएछन्, हेर त त्यहाँ ।’ मलाई त्यो भनाइले तरंगित पार्‍यो । कलाकार मान्छेले कलाकै हिसाबले हेरेँ । मैले भाइहरुलाई भनेँ, ‘गजब लाइन आयो । तिमीहरु यसलाई गीत बनाउन अरु शब्द कलेक्सन गर न ।’ त्यसपछि ठिटाहरुले मिहिनेत गर्न थाले । एउटा-एउटा शब्द बटुल्न थाले । त्यत्तिकैमा उनीहरुको सहयोगमा मैले गीत तयार पारेँ । संगीत संयोजक शुभबहादुर सुनाम दाइले गीतलाई सिंगार्नुसम्म सिँगारे ।

  महिलाहरुले जुलुसै निकाले
 यो गीत त्यसबेला निकै चल्यो । रेडियोमा बजिरहन्थ्यो । तर, गीत रुचाउने र विरोध गर्नेहरुको दुईथरी हुल देखियो । महिलाहरु यो गीत बज्नै हुँदैन भनेर प्रदर्शनमा समेत उत्रिए । ०४९ सालको कुरा हो, सुर्खेतमा एकातिर महिलाहरुको र अर्कातिर पुरुषहरुको जुलुस निस्किएछ । महिलाहरुले ‘छोरीभन्दा आमा तरुनी गीत’ गीत भड्किलो भएको भन्दै विरोध गरे । पुरुषहरु चाहिँ यो गीत बज्न पाउनुपर्छ भन्ने । सुर्खेतमा रेडियो नेपालको क्षेत्रीय कार्यालय त्यसबेला नै थियो । रेडियोमा गीत बजिरहने भएकोले महिलाहरुले कार्यालयमै पुगेर त्यो गीत तुरुन्त ब्यान्ड गर्न माग गरे । मैले त त्यसमा केही भन्ने कुरा थिएन । एक पटक गाइसकेपछि राम्रो र नराम्रो श्रोताले भन्ने कुरा हो । जुलुस सधैं हुने कुरा भएन । बिस्तारै साम्य भयो । तर, पछि सिंहदरबारमै आएर रेडियो नेपालमा कसैले यो गीतको विरुद्धमा उजुरी गरेछ । करिब तीन वर्ष गीत ब्यान्ड नै भयो । पछि के भयो, फेरि आफैं बज्न थाल्यो । त्यति बेला राम थापाको ‘कति बस्छौ माइतीको कौशीमा’, मैले नै गाएको ‘लप्सीको गेडा चुसेर’ भन्ने गीतहरुले पनि त्यस्तो अवरोध खेपेका थिए ।
  महिलाहरु विरोध गर्ने, ठिटीहरु नाच्ने

यो गीतको दुःखलाग्दो कुरा पनि छ, डरलाग्दो कुरा पनि छ । भैरहवामा एउटा कलेजको उद्घाटन कार्यक्रममा मलाई गीत गाउन बोलाइएको थियो । त्यस बेला प्रधानमन्त्री रहेका कृष्णप्रसाद भट्टराई पनि कार्यक्रममा जानुभएको थियो । रिक्सा चढेर कार्यक्रम स्थलतर्फ जाँदै थिएँ । बाटोमा १५-१६ जना बहिनीहरु आएर रिक्सा घेरे । एक जनाले सोधिन्, ‘तपाईं कुमार बस्नेत होइन ?’ ‘हो’ भनेँ । मलाई त थप्पड हान्न आएछन् कि भन्ने लागेको थियो । उनीहरुले हात चलाएनन्, फेरि पनि बोले मात्र, ‘तपाईंलाई एउटा कुरा भन्छौं ।’ ‘के कुरा हो, भन न ।’ उनीहरुले हाकाहाकी कुरा राखे, ‘हामीले भनेको गीत तपाईंले गाउने भए हामी कार्यक्रममा आउँछौं, होइन भने आउँदैनौं ।’ उनीहरुले सुन्न चाहेको गीत त्यही ‘छोरीभन्दा आमा तरुनी’ भन्ने थियो । मलाई अचम्म लाग्यो । यस्तै घटना दार्जीलिङको कालिम्पोङमा भएको थियो । त्यहाँको कार्यक्रममा यही गीत गाउँदा उमेर ढल्केका महिलाहरुको मुख बिग्रेको हुँदो हो, तर, केटीहरु नाचेर उधुमै गरे । नेपालमा पनि त्यस्तो होला भन्ने थाहा थिएन । बहिनीहरुको प्रस्तावमा मैले ‘हुन्छ, म त्यो गीत पक्कै गाउँछु’ भनेँ । साँझपख कार्यक्रममा अरु गीतका साथै यो गीत पनि गाएँ । ठिटाठिटीहरु खुब नाचे । माथि बाल्कोनीबाट पनि मान्छेहरु उफ्रीपाफ्री गर्न थाले । त्यो माहौल देखेर प्रधानमन्त्री भट्टराई समेत दंग पर्नुभयो ।
  कुमार बस्नेतकाे गीत –
आमाभन्दा छोरी तरुनी ठीकै भन्यौ नि हैन भाइ गल्ती भयो, उल्टो पर्‍यो नि ! अनि के हो त ? छोरीभन्दा आमा तरुनी लिपिस्टिक पाउडरले लान्छ क्यार घुमाउन झिल्के डाइवरले । ऐना हेरी-हेरीकन कैले कपाल कोर्छे कैले बस्छे टोलाएर कैले दंग पर्छे कैले हेर्छे झ्यालबाट, कैले भित्र पस्छे आँखीभौं र परेलामा अनेक रंग घस्छे । खसम बाहिर गएको दुई महिना भा’छ जैले हेर्‍यो बाहिर घुम्छे, छैन घरमा बास उनलाई भयो छटपटी हामीलाई भोक-प्यास राम्री-राम्री तरुनीको सबलाई लाग्छ आश । छोरीभन्दा आमा तरुनी लिपिस्टिक पाउडरले लान्छ क्यार घुमाउन झिल्के डाइवरले ।